زردی نوزادان یکی از موارد شایع است که درمان های مختلفی برایش وجود دارد ولی اکثرا از دستگاه برای درمان زردی نوزادشان استفاده می کنند.یکی از بیماری‌هایی که در بدو تولد موجب نگرانی والدین می‌شود زردی نوزادان است. این بیماری در مراحل اولیه کم خطر بوده و در منزل نیز قابل درمان است. والدین می‌خواهند که نوزادشان همیشه سالم باشد؛ از زمانی که به دنیا می‌آید، تا زمانی که بزرگ شود. یک چیزی که هیچ کس منتظرش نیست، یک نوزاد جدید، با زردی است، ولی دلیل آن چیست؟
زردی نوزادی
_ زردی نوزادی یا ایکتر نوزادی حالتی است که بدن و سفیدی چشم نوزاد زرد رنگ می شود.
_ حدود ۶۰% نوزادان پس از تولد به زردی مبتلا می شوند.
_ زردی ابتدا از چشم ها و صورت شروع می شود و سپس به قفسه سینه،شکم،دست ها و پاها می رسد.
علت زردی
_علت اصلی زردی نوزادی افزایش ماده ای به نام بیلی روبین در خون است.
_بیلی روبین یکی از رنگدانه های صفرا است که از تجزیه هموگلوبین گلبول های قرمز در کبد بوجود می آید.
_افزایش بیلی روبین در نوزادان تازه متولد شده ناشی از موارد زیر است:
۱_بیشتر بودن گلبول های قرمز در نوزادان نسبت به بزرگسالان
۲_عمر کوتاه تر گلبول های قرمز در نوزادان (۹۰روز)نسبت به بزرگسالان(۱۲۰روز)
۳_فعال نشدن کافی آنزیم گلوکورونیل ترانسفراز در نوزادان
انواع زردی
۱)زردی فیزیولوژیک: این نوع زردی ۲_۳روزبعد از تولد شروع می شود و تا روز پنجم افزایش می یابد ، سپس به تدریج کاهش یافته و ازبین می رود.
۲)زردی پاتولوژیک:این نوع زردی در ۲۴ساعت اول بعد از تولد دیده می شود.
۳)زردی فیزیولوژیک شیر مادر: مکانسیم ایجاد این نوع زردی شناخته نشده است.دو سوم نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند، معمولا دچار زردی ای می شوند که تا ۲هفته بعد تولد همچنان ادامه دارد؛این طولانی شدن به علت تغذیه با شیر مادر است.
۴)زردی ناشی از گرسنگی: این نوع زردی معمولا در طی هفته اول بعد از تولد مشاهده می شود ولی می تواند در طول دوره نوزادی(۲۸روز اول بعد تولد) و دوره شیرخوارگی(تا ۲سالگی)هم اتفاق بیوفتد.
علت این نوع زردی عدم دریافت کالری کافی توسط نوزاد است که منجر به افزایش بیلی روبین می شود.
باید در نظر داشت که حتی بدون گرسنگی مطلق هم بیلی روبین افزایش میابد.
عوارض زردی نوزادی
- کاهش شنوایی
- فلج مغزی
- کند ذهنی
- اختلال در تعادل حرکتی
- ناهنجاری های اندام
- بیش فعالی
- کرن ایکتروس(نوعی اختلال مغزی پایا که ناشی از افزایش سطح بیلی روبین در مغز است)
اقدامات توصیه شده برای نگه داشتن سطح بیلی روبین در محدوده طبیعی
۱)آغاز هرچه سریع تر تغذیه با شیر مادر (شیردهی ۳۰دقیقه الی ۱ساعت بعد زایمان)
۲)اطمینان از وضعیت درست شیردهی و تکرر شیردهی(نوزاد هر ۱_۱/۵ ساعت شیر داده شود)
۳) آموختن علایم زودرس گرسنگی نوزاد(حالت مکیدن به خود گرفتن ،بردن دست به دهان،صدا درآوردن)
*توجه:گریه علامت دیررس گرسنگی است.
عوامل خطر ابتلا به زردی نوزادی
- زردی در ۲۴ساعت اول بعد از تولد
- مادر دیابتی
- ناسازگاری های خونی
- سزارین
- نوزاد دارای هماتوم (تجمع خون در بخشی از بدن )
- نوزاد نارس (سن داخل رحمی ۳۵-۳۶هفته)
- جنین درشت
- نوزاد مذکر
- کمبود آنزیم G6PD
- سابقه ابتلا فرزند دیگری در خانواده به زردی نوزادی
- کاهش بیش از ۱۰% وزن در روزهای اول بعد از تولد
پیشگیری از زردی نوزادی
موثرترین و مهمترین اقدام برای پیشگیری از زردی تغذیه مکرر با شیر مادر در ۴۸ساعت اول بعداز تولد است.
تشخیص زردی نوزادی
_برای تشخیص زردی، نوزاد را در محیطی با نور مناسب قرار دهید و سفیدی چشم و رنگ پوست او را به دقت بررسی کنید.فشاری ملایم بر روی پیشانی ،نوک بینی و قفسه سینه نوزاد وارد کنید،اگر هنگام برداشتن فشار پوست همچنان زرد باقی ماند، نشان از زردی است.
*نکته: تشخیص شدت زردی دشوار است و از جایی که شدت زردی در ایجاد عوارض آن نقش مهمی دارد،به والدین توصیه می شود که نوزاد را برای بررسی های لازم به پزشک ارجاع دهند.
_انجام بررسی های اولیه آزمایشگاهی:
- Bilirubin,CBC,Blood group,RH,G6PD,
- Retic count,Direct coombs
_اگر زردی بیش از ۱۵ روز طول کشید علاوه بر بررسی های اولیه، آزمایشات زیر هم انجام می شود:
- U/C ,U/A ,T4 ,TSH
زردی نوزاد از کدام قسمت بدنش شروع می‌شود؟
زردی نوزاد از قسمت سر شروع شده و به سمت شانه های، تنه و در نهایت پاها ادامه پیدا می‌کند. در صورتی که سطح بیلی روبین بسیار بالا باشد زردی در زیر زانو و حتی کف دست‌ها هم ظاهر می‌شود.
درمان با فتوتراپی(نور درمانی)
در این روش نوزاد در معرض لامپ های نوری مخصوص قرار می گیرد. نور، شکل و ساختمان مولکول بیلی روبین را تغییر می دهد؛این مولکول های تغییر شکل یافته به آسانی دفع می شوند.
_نکاتی که باید در فتوتراپی رعایت شود:
۱- تغذیه باشیر مادر فراموش نشود: قطع فتوتراپی به مدت ۳۰دقیقه برای هر بار شیردهی تداخلی در درمان ایجاد نمی کند.
۲- فتوتراپی دفع نامحسوس آب را افزایش می دهد اما معمولا نیازی به مایع درمانی نیست مگر در شرایط کم آبی نوزاد،هیپرناترمی(افزایش سدیم ) و ناتوانی شیرخوار در شیر خوردن.
درمان با فنوباربیتال
استفاده از فنوباربیتال به جز در موارد سندرم کریگرنجار توصیه نمی شود چرا که ممکن است موجب بی حالی،خواب آلودگی وعدم تغذیه کافی شود.
درمان با تعویض خون
این درمان زمانی انجام می شود که زردی بسیار شدید باشد.
تعویض خون از طریق کاتتر نافی انجام می شود و سطح بیلی روبین را تا ۵۰% کاهش می دهد.
بهترین درمان‌های خانگی زردی نوزاد
نور خورشید
اگر کودک نیازی به فتوتراپی نداشته باشد، می‌توانید از نور خورشید کمک بگیرید. نگه داشتن کودک در نور خورشید بسیار تاثیرگذار می‌باشد فقط مراقب باشید که در معرض مستقیم نور خورشید قرار نگیرد، که ممکن است باعث آفتاب سوختگی کودک شود.
آب جوانه‌ی گندم
آب جوانه‌ی گندم کمک می‌کند تا سموم از بدن کودک دفع شود. اگر کودک با شیر خشک تغذیه می‌شود، می‌توان چند قطره آب جوانه‌ی گندم را به آن افزود. اگر کودک توسط شیر مادر تغذیه می‌شود، مادر باید خودش آب جوانه‌ی گندم را مصرف کند، زیرا از طریق شیر مادر به کودک می‌رسد.
شیردهی مداوم
کودک باید به طور منظم تغذیه شود، اگر او به هر دلیلی نمی‌تواند از شیر مادر استفاده کند، باید با شیر خشک سیر شو، تا ۱۲ وعده غذا در روز برای کودک مفید است. تغذیه منظم کمک می‌کند تا بیلی روبین شسته شود و به کارکرد کبد کمک می‌کند و همچنین بدن نوزاد آب کافی خواهد داشت.
به طور موقت شیر مادر را متوقف کنید
در بعضی کودکان، شیر مادر موجب پیشرفت زردی می‌شود در این حالت مادر باید شیردهی را برای مدتی متوقف کند. همزمان با آن کودک باید با شیرخشک تغذیه شود و مادر نیز شیرش را بدوشد، تا زمانی که او بخواهد دوباره شیر بنوشد، شیر کافی داشته باشد.
شیرخشت و ترنجبین مشهورترین درمان خانگی زردی نوزاد
این ترکیب عالی که ترکیبی است از شیرخشت، گزانگبین و ترنجبین یکی از موثرترین روش‌های درمان زردی نوزاد است؛ برای تهیه این نسخه خانگی درمان زردی نوزاد از گزانگبین و ترنجبین مقدار ۱۰۰ گرم و شیرخشت ۱۰ گرم تهیه و با یک ظرف ۴ لیتری عرق بید یا بیدکاسنی مخلوط و سپس با پارچه‌ای نازک صاف کنید.
مایع بدست آمده طعمی شیرین داشته و دارای خواص درمانی معجزه آسایی برای درمان زردی نوزاد و همچنین باعث ازدیاد شیر مادر خواهد شد، ترکیب خوشمزه‌ای که تهیه کردید را در یخچال نگهداری کنید و طی روز زمانی که تمایل به مصرف مایعات داشتید میل کنید.
** توجه:این ترکیب با اثر بر شیر مادر باعث بهبود و درمان نوزاد می‌شود یعنی نباید آن را به نوزاد بدهید و فقط باید خودتان مصرف کنید. ***
حمام نوزاد با گل بنفشه و گل ختمی
یکی از درمان‌هایی که برخی متخصصان طب سنتی آن را پیشنهاد می‌دهند حمام کردن نوزاد با عصاره یا جوشانده گیاه دارویی گل بنفشه و گل ختمی است. برای انجام این روش ساده کافیست با اضافه کردن گیاه گل بنفشه و ختمی به آب گرم داخل وان یا ظرف کوچکی که نوزاد در ان قرار گیرد او را حمام کنید.
درمان با لامپ‌های مخصوص
لامپ‌های خورشیدی مخصوصی به عنوان یک درمان جایگزین به جای فتوتراپی در بیمارستان‌ها موجود هستند. لامپ درمانی موجب شکست بیلی روبین می‌شود و از راه ادرار دفع می‌شود.
نکات مهم تغذیه مادر هنگام وجود زردی در نوزاد
- توجه داشته باشید که زمانی که نوزاد زردی دارد مادر از خوردن غذاهای با طبع گرم بایستی خودداری کند.
- مادران شیرده هنگام زردی نوزادشان عرق کاسنی و شاهتره به نسبت مساوی مخلوط کرده؛ روزی ۳ استکان مصرف کنید.
- اگر طبع گرم تری دارید می توانید از عرقیجات خنک تر دیگر مانند عرق گشنیز، بید، خارشتر و همیشه بهار یا جوشانده گیاهانی مثل عناب، بنفشه، همیشه بهار، پنیرک، تخم گشنیز، تخم کاسنی، تخم کاهو، تخم خرفه، پوست بید و مانند آنها را هم به برنامه درمانی اضافه کنید.
- برای جلوگیری از بروز زردی در نوزاد مادران شیرده بهتر است مصرف شیرینی ها، غذاهای پرچرب، سرخ کرده، پرادویه، انواع بستنی، فالوده و مواد نشاسته ای را در ماه های آخر بارداری کم کرده و حتی اگر می توانند قطع کنند.
- توجه داشته باشید که در شرایط خاص جسمی نوزاد و بالا بودن میزان زردی حتما باید به پزشک مراجعه کنید و از روش های پیشنهادی برای درمان زردی نوزاد در خانه به هیچ وجه بدون مشورت با پزشک استفاده نکنید.
راه های افزایش قد در کمترین زمان
کرنیکتروس (آسیب مغزی ناشی از زردی شدید) چیست؟ چه علت و علائمی دارد؟
